Milli İstihbarat Akademisi "Enerji Güvenliği ve Dijital-Yeşil Dönüşüm: Akıllı ve Karbonsuz Şebekelere Geçiş" başlıklı analizi yayımlandı.

Enerjide arz güvenliğinde dijital-yeşil dönüşüm

Milli İstihbarat Akademisi’nin yayımladığı "Enerji Güvenliği ve Dijital-Yeşil Dönüşüm: Akıllı ve Karbonsuz Şebekelere Geçiş" başlıklı analizde enerji arz güvenliği, şebeke kararlılığı, iklim değişikliğinin etkileri, siber güvenlik ve teknolojik bağımlılık gibi kritik konular ele alındı. Analizde, dijital-yeşil dönüşümün yalnızca fırsatlar değil, aynı zamanda yeni riskler de barındırdığı vurgulandı. Elektrik şebekelerinin güvenilirliğini ve kararlılığını sürdürmenin modern toplumların karşılaştığı en önemli zorluklardan biri olduğu belirtildi. Elektrik sisteminin tamamen veya kısmen istem dışı enerjisiz kalmasının "sistem oturması" olarak tanımlandığı ve bu tür olayların ekonomik faaliyetleri durdurmanın yanı sıra günlük yaşamı da kesintiye uğrattığı ifade edildi. Analizde, söz konusu kesintilerin bazı durumlarda kamu güvenliğini tehdit eder boyuta ulaştığına dikkat çekildi.

Avrupa’yı sarsan elektrik kesintisi: Dönüşüm riskleri ortaya çıktı

Milli İstihbarat Akademisi’nin yayımladığı analizde, 28 Nisan 2025’te İspanya’da başlayarak Portekiz ve Fransa’yı da etkileyen ve yaklaşık 10 saat süren elektrik kesintisi en güncel örnek olarak öne çıkarıldı. Analizde, binlerce insanın metrolarda, tren istasyonlarında, havalimanlarında ve limanlarda mahsur kaldığı, bankacılık ve ödeme sistemlerinin çöktüğü, hastanelerin sadece acil durumlarda hizmet verebildiği ve kamu güvenliği için olağanüstü hal ilan edildiği vurgulandı. Analizde, son yıllarda dünya genelinde artan elektrik kesintileri ve sistem çökmelerinin nedenlerinin, mekanizmalarının ve önleme stratejilerinin daha iyi anlaşılmasının zorunlu olduğu ifade edildi. Bu çalışmanın akıllı ve karbonsuz şebekeleri hedefleyen dijital-yeşil dönüşüm sürecinde oluşabilecek riskleri enerji arz güvenliği ekseninde ele aldığı belirtildi. İspanya’da yaşanan son sistem çökmesinde yenilenebilir enerjinin şebekedeki payının önerilen %70 seviyesini aşarak %78’e çıktığı, buna karşılık yeterli rezerv kapasitenin sağlanamamasının dikkat çekici bir etken olduğuna işaret edildi.

Şebekelerin geleceğinde akıllı teknolojilerin rolü

Analiz, yenilenebilir enerji kaynaklarının değişken yapısının şebeke kararlılığını zorladığına dikkat çekiyor. Bu nedenle akıllı şebekelerin, yapay zeka, nesnelerin interneti ve veri analitiği gibi dijital teknolojilerin kullanımının zorunlu hale geldiğini vurguluyor. Analizde, dijital dönüşümün sürdürülebilirlik hedeflerini destekleyen temel unsur olduğu belirtilerek akıllı şebekelerin hem verimlilik hem de esneklik sağladığı ifade ediliyor.

Avrupa’da yaşanan kesintiler uyarıcı niteliğinde

Analize göre Avrupa’da son yıllarda yaşanan büyük ölçekli elektrik kesintileri, arz-talep dengesinin sağlanmasında yaşanan zorluklardan kaynaklanıyor. Analizde, mevcut çökmeleri önleme eylemlerinin dijital-yeşil dönüşümün getirdiği tehditlere karşı yetersiz kaldığı belirtildi. Akademi, yeni koruma stratejilerinin geliştirilmesi gerektiğini vurgulayarak enerji şebekelerinin daha dayanıklı hale gelmesi için mevcut sistemlerin güncellenmesi gerektiğini belirtti.

İklim Değişikliği enerji arzını tehdit ediyor

Analiz, fırtına, kasırga, sel ve kuraklık gibi aşırı hava olaylarının enerji güvenliği üzerindeki etkilerine dikkat çekiyor. Akademi, yenilenebilir kaynakların yüksek entegrasyonunun rezerv kapasitesini artırma zorunluluğu getirdiğini belirtti. Analizde, bazı ülkelerin nükleer santralleri acil durum rezervi olarak yeniden devreye sokmayı tercih ettiği ifade edildi.

Yeni teknolojiler yeni bağımlılıklar getiriyor

Analizde yapay zeka destekli algoritmalar, enerji depolama sistemleri ve grid-forming (şebekeyi şekillendiren) güç elektroniği ekipmanlarının kritik rolü açıklandı. Ancak bu teknolojilerin enerji bağımsızlığı arayışında yeni bağımlılıklar doğurduğu belirtildi. Bu noktada yerli teknolojilerin geliştirilmesinin önemine dikkat çekildi.

Eski yapıların modernizasyon ihtiyacı

Analizde, dünya genelinde artan elektrik kesintilerinin eskiyen altyapıyla da ilişkili olduğu ifade edildi. Santral ve trafo merkezi ekipmanlarının modernize edilmesi gerektiği belirtildi. Ayrıca acil durumlarda otomatik yük atma gibi mekanizmaların geliştirilmesi gerektiği vurgulandı.

Enerji depolama çözümlerinin önemi

Yüksek yenilenebilir entegrasyonlu bölgelerde üretim dalgalanmalarının arz-talep dengesizliklerine yol açtığı belirtildi. Bu dengesizlikleri sönümlemek için enerji depolama sistemlerinin yaygınlaştırılması gerektiği vurgulandı. Pompaj depolamalı hidroelektrik santrallerin, kimyasal depolamaya kıyasla önemli avantajlara sahip olduğu ifade edildi. Analizde, özellikle "ördek eğrisi" gibi talep dalgalanmalarında bu yöntemin çözüm sunduğu öne çıkarıldı.

Uzun mesafeli enerji taşımada yeni yaklaşımlar

Analizde, uzak mesafelerdeki yenilenebilir enerji kaynaklarının yüksek gerilim doğru akım (HVDC) hatlarıyla sisteme entegre edilmesi gerektiği açıklandı. Talep tarafı yönetimi için akıllı sayaçlar ve dinamik fiyatlandırmanın önemine işaret edildi. Analizde, bu yöntemlerin kullanıcı davranışlarını optimize ederek şebeke dengesi sağladığı ifade edildi.

Enerji sistemlerinde siber güvenlik önceliği

Analiz, elektrik sistemlerinde dijitalleşmenin siber tehditleri beraberinde getirdiğini vurguluyor. Akademi, mevcut haberleşme protokollerinin şifrelenmesi ve çok faktörlü kimlik doğrulama yöntemlerinin uygulanması gerektiğini belirtti. Yanlış veri enjeksiyonu saldırılarına karşı yapay zeka destekli anomali tespit algoritmalarının devreye alınması gerektiği ifade edildi.

Operatörlerin kapasitesi güçlendirilmeli

Analizde, operatörlerin planlama kabiliyetlerini artıracak yeni modelleme ve optimizasyon araçlarına ihtiyaç olduğu belirtildi. Siber tehditlere karşı eğitim ve farkındalık programlarının kritik önem taşıdığı vurgulandı. Analizde, hızlı müdahale kapasitesinin enerji arz güvenliği için temel bir unsur olduğu ifade edildi.

Uluslararası iş birliği ve yerli teknoloji vurgusu

Hazırlanan analizde, şebeke operatörleri arasında bölgesel ve uluslararası iş birliğinin siber tehdit istihbarat paylaşımını güçlendireceği ve koordineli yanıt mekanizmalarının şebekelerin güvenliğini artıracağı ifade edildi. Ancak bu önleme yöntemlerinin yerli imkanlarla geliştirilmesi gerektiğine dikkat çekildi. Enerji bağımsızlığının, teknolojik bağımlılığın azaltılmasıyla mümkün olacağı özellikle belirtildi.