Bursa takriben bir haftadır kızıl sabahlara uyanıyor farkında mısınız?

Ufukta boy veren güneşin sancısına gebe o kırmızı, salkım salkım bulutlar, Uludağ'ın nefti yeşili yamaçlarından, şehrin geceden kalma buğusuna tatlı tatlı salınıyor. Lodosun şiddetiyle dallarından sökülen yapraklar, her sabah kırmızı bir hülyanın içinde ıslak sokaklara seriliyor ve evlerimizden çıkıp sokaklara attığımız ilk adımların altında, yumuşak bir halı gibi uzanıyor.

Bendeniz, eski Bursa fotoğraflarına büyük bir hayranlıkla ehemmiyet gösteren ve o fotoğraflardaki ruhu kimi zaman şu serseri başımla Bursa'nın sokaklarında arayan biriyim. O ruh ki, kimi zaman bir ikindi güneşinde uyuklayan bir kedinin huzurlu çehresinde, kimi zaman asırlık bir konağın akşam vakti gölgelenen ahşap kapısında gizlidir.

Ya sabahlar?

Sabah vakitlerinde Bursa'nın ruhunu arayışım, ya şimdiki gibi kızıl sabahlarda yakalamaya çalıştığım o incelik; ya da bir gece yolculuğu sonrası kendimi uzun yollar ardından  bir Bursa sabahının ilk aydınlığındaki yuva hasretine bırakışımla ilgili...

Bursa'nın eski bir sabah fotoğrafına hiç rastlamamıştım anlayacağınız. O benim kendi içimdeki bir hayalden ibaretti yalnızca...

Elverir ki düne kadar!

Fransız fotoğrafçı Jules Gervais-Courtellemont'un 1908 yılında çektiği bir Bursa manzarası, hem çekildiği zaman dilimiyle, hem de çekim açısıyla bende müthiş bir tesir uyandırdı. 1908 yılında bir sabah gün doğarken, Ulucami, Bursa ovası ve Katırlı dağları karşımdaydı. Ufka uzanan meçhul bulutlar, geceden kalma gölgelerle duman duman uçuşarak, göğün kirli beyaz rengiyle harika bir kontrast oluşturmuştu. Ulucami iki minaresi ile oradaydı işte... Yıldırım tarafından doğan güneş ilk aydınlığını Bursa ovasına usul usul saçmaya hazırlanıyordu. Bu fotoğraf bana göre, bugün Üftade Hazretlerinin türbesinin hemen yanında, Ulucami'nin ve Bursa ovasının göründüğü kısımdan çekilmişti.

Fotoğrafın mı, tarihin mi efsunuydu bu? Yoksa her ikisinin de mi? Zamanı donduran fotoğrafın önümüze serdiği şu Bursa sabahı neler söylüyordu?

Aslına bakarsak bir fotoğraf tek karede birçok şey söyler. Bir şehrin, bir insanın, aslında topyekûn zamanın mazisi fotoğrafta gizlidir. Fotoğraf, nesnelerini bünyesinde toplar ve sonrasında bir mana bütünlüğü ile karşımıza çıkar. Dolaysız ve insan ile daimi bir tesir içindedir. Onun tüm özelliği de buradadır zaten. Kimi zaman siyah beyaz lekelerden gözümüze aşina olan bir açıdan, bir şehrin bir sokağını, ya da bir insanın kim olduğunu fotoğraf ile olan ilişkimiz sayesinde bir çırpıda çözer ve geçmiş zamana kısa bir yolculuk yaparız. Belki de eski Bursa fotoğraflarında beni müteessir kılan şey zaman içinde, geçmişe ve Bursa'ya yeniden yolculuk yapmanın güzelliğidir.

Tüm bunların yanı sıra fotoğrafın, bir şehir mevzubahis olduğunda üzerinde durulması gereken bazı noktaları da var elbette. Misal olarak, bir şehrin eski bir görünümünü gösteren tarihi bir fotoğrafın günümüzde başka bir şehirle karıştırılması gibi... Karıştıranların hakları da var tabi. Şehirlerimizin günden güne değişen yapısı ve geçmişe ancak şehrin genel görünümü konusunda sadece belli noktalarda değinen şehircilik anlayışımızın bir sonucu bu. Kültürel mirasımızın, geçmişte kimi zaman edildiği tahribe karşı takınılan kayıtsız tutum şehirlerimizi kırılgan bir hale getirdi. Birbiriyle genel manzara olarak asla ayırt edilemeyen ve neredeyse ancak en ince teferruatlarla neresi olduğu anlaşılan her biri bir hüviyete sahip şehirlerimiz, gitgide birbirinin aynısı oldu ve olmaya devam ediyor maalesef. Bu çağın zaruri bir getirisi midir? Eski bir Bursa fotoğrafına bakıp da, üzerine düşünmek gerek.

Bizler eski bir Bursa fotoğrafı gözlerimizin önünde dururken, çağa uyum sağlamak için ödediğimiz bedelleri de unutmadan ekleyelim düşüncelerimize...

Bursa'da tarihte kaç kez sabahlar kızıl bir meşale gibi tütmüş, kaç kez sonbahar yaprakları Muradiye'den Emirsultan'a uzanan o tarihi istikamette sarı bir hüzün olmuştur? Bu sualin cevabını vermek mümkün değil. Hiç değilse bari hissetmek için Bursa'nın bugünlerdeki kızıl sabahlarını seyredelim... Belki gelecek nesillere, teknolojik imkanlarla kere kare çektiğimiz o güzel Bursa fotoğraflarının yanında, anlatacağımız hislerimiz de olur böylece.

*Fotoğraf @nadidefotograf adlı Twitter hesabından alınmıştır.